Δύο φορές την ημέρα, το 30μελές πλήρωμα του «Τυφώνα» φέρνει απορρίμματα από απομακρυσμένες παραλίες, τα οποία καταγράφονται, ζυγίζονται, συμπιέζονται και αποθηκεύονται σε ειδικό χώρο του πλοίου. Σε τριάμισι χρόνια ολοκληρώθηκε ο πρώτος κύκλος καθαρισμού συνολικά 2.803 παραλιών, που καλύπτουν 617.869 μέτρα ακτογραμμής. Η «συγκομιδή» είναι εντυπωσιακή – 480 τόνοι σκουπιδιών.
Μόλις το πλοίο «Typhoon» διακρίνεται στον ορίζοντα της θάλασσας μαγνητίζει το βλέμμα όσων βρίσκονται στην ακτή χάρη στον όγκο και στο έντονο χρώμα του. Σε αντίθεση με τον «Τυφώνα» της ελληνικής μυθολογίας, ένα πλάσμα τρομακτικό στην όψη και τις πράξεις, ο σύγχρονος «Τυφώνας», το επιχειρησιακό πλοίο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης, έχει αγαθές προθέσεις.
«Τριακόσιες εξήντα πέντε ημέρες τον χρόνο βρίσκεται εν πλω, με στόχο τον καθαρισμό των απομακρυσμένων παραλιών της χώρας», εξηγεί στην «Κ» η δρ Αγγελική Κοσμοπούλου, εκτελεστική διευθύντρια του ιδρύματος. Χθες, έπειτα από τριάμισι χρόνια, ολοκληρώθηκε ο καθαρισμός των ακτών σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα – έχοντας συλλέξει 480 τόνους απορριμμάτων.
«Υπερέχουν το πλαστικό, και δη το πλαστικό μιας χρήσης, συσκευασίες τροφίμων, νερών και απορρυπαντικών, κομμάτια φελιζόλ, νάιλον, αποτσίγαρα και υπολείμματα της αλιευτικής δράσης (δίχτυα κ.ά.)», επισημαίνει η κ. Κοσμοπούλου που συμμετέχει πολλάκις στους καθαρισμούς και πέρυσι συμπλήρωσε 130 ημέρες στο πεδίο.
«Εχουμε συναντήσει ακόμα ψυγεία, καρότσια σούπερ μάρκετ, καθίσματα αυτοκινήτων και σκαφών, παπούτσια, κλουβιά, ακόμα και πλαστές ταυτότητες, κομμένες και πεταμένες», προσθέτει.
«Δεν θα ξεχάσω ποτέ την πρώτη μας δράση με το “Typhoon” στον Σαρωνικό, στην Αίγινα, στην Υδρα, στον Πόρο και στα Μέθανα», διηγείται η ίδια. «Είχαμε αντικρίσει ένα απίστευτο τοπίο ρύπανσης και όταν γυρίσαμε στο πλοίο διακρίναμε από μακριά μια ανεξέλεγκτη χωματερή πάνω στο νησί».
Από τα απορρίμματα που βρίσκονται στην παραλία, το 20% απορρέει από την ανθρωπογενή παράκτια δραστηριότητα, το υπόλοιπο ωστόσο συνδέεται με τη χερσαία διαχείριση των απορριμμάτων. «Οι ανεξέλεγκτες χωματερές αναδεικνύονται ως η υπ’ αριθμόν πρώτη αιτία, κάτι για το οποίο έχουν πλέον επίγνωση και οι τοπικές κοι Από τα απορρίμματα στην παραλία, το 20% απορρέει από την ανθρωπογενή παράκτια δραστηριότητα, ενώ το υπόλοιπο συνδέεται με τη χερσαία. νωνίες».
Η έλευση της πανδημίας φαίνεται ότι έχει αφήσει το αποτύπωμά της στα απορρίμματα, με τις μάσκες, τα γάντια και τα self tests να παίρνουν τα «πρωτεία» στη μετα-COVID εποχή. «Αντίστοιχα, ένας ιστορικός του μέλλοντος θα μπορέσει να εξαγάγει πολλά συμπεράσματα για τις καπνιστικές μας συνήθειες», σημειώνει η δρ Κοσμοπούλου.
«Πριν από πέντε με έξι χρόνια κυριαρχούσαν τα υπολείμματα από συμβατικά τσιγάρα, εν συνεχεία άρχισαν να υπερτερούν τα φίλτρα από τη χρήση στριφτών τσιγάρων, και πλέον συλλέγουμε τα απομεινάρια από στριφτά και ηλεκτρονικά τσιγάρα». Το επιχειρησιακό πλοίο, κατά Προτεραιότητα του προγράμματος «Typhoon Project» αποτελούν οι ακτές που είναι απρόσιτες και κανένας άλλος δεν δύναται να τις καθαρίσει. σκευασμένο στη Νορβηγία, διαθέτει ένα τεράστιο άδειο κατάστρωμα, τέσσερα αυτόνομα φουσκωτά σκάφη και μηχανισμό που το ακινητοποιεί με μεγάλη σταθερότητα, καθιστώντας δυνατές τις υποβρύχιες δράσεις και τις «χειρουργικές κινήσεις» ακριβείας.
Το προσωπικό, που υπερβαίνει τα 30 άτομα, πραγματοποιεί δύο βάρδιες καθαρισμού παραλιών την ημέρα, ενώ το πλοίο κινείται από ακτή σε ακτή. «Σε κάθε φουσκωτό επιβαίνουν οκτώ με δέκα άτομα, τα οποία αναλαμβάνουν τον καθαρισμό μιας ακτής που έχουν ήδη προσδιορίσει γεωγραφικά από την προηγούμενη ημέρα», επισημαίνει η ίδια.
Μετά φέρνει τα απορρίμματα στο κατάστρωμα, όπου γίνονται καταγραφή, διαλογή και ζύγισμα των απορριμμάτων. Χωρίζονται σε όσα χρειάζονται συμβατική ταφή και όσα μπορούν ακόμα να ανακυκλωθούν, συμπιέζονται και αποθηκεύονται στο πλοίο έως ότου περάσουν στο επόμενο στάδιο. «Το “Typhoon Project” είναι ένα πρόγραμμα μοναδικό παγκοσμίως», σημειώνει η κ. Εύη Λαζού-Λασκαρίδη, πρόεδρος του
ιδρύματος.
«Η μεγάλη του σημασία έγκειται στην προστασία του παράκτιου περιβάλλοντος σε μη προσβάσιμες περιοχές, όπου η ρύπανση συσσωρεύεται με την πάροδο των ετών, απειλώντας την αισθητική, τα θαλάσσια οικοσυστήματα και την ανθρώπινη υγεία». Προτεραιότητα,
επομένως, του προγράμματος αποτελούν οι ακτές που είναι απρόσιτες και κανένας άλλος δεν δύναται να τις καθαρίσει.
Άλλοτε η ομάδα τελειώνει σε μία ώρα και άλλοτε παραμένει για δεύτερη ημέρα στο ίδιο σημείο. Ενδεικτικά, στη Λήμνο το καλοκαίρι του 2021 το πλοίο έμεινε επί τρεις συναπτούς μήνες – λόγω των ρευμάτων στο σημείο. Φεύγοντας είχε συλλέξει τρεισήμισι τόνους σκουπιδιών. Η ιδέα για το μεγαλόπνοο «Typhoon Project» ανήκει στον ίδιο τον κ. Αθανάσιο Λασκαρίδη. Για πολλά χρόνια η οικογένεια, στα ιδιωτικά της θαλάσσια ταξίδια, διαπίστωνε την εκτεταμένη ρύπανση των ακτών.
Μοιραία, λοιπόν, η αναψυχή συνδυαζόταν και με καθαρισμό όσων παραλιών έβρισκαν γεμάτες απορρίμματα. Το 2015, εν μέσω πρωτοφανούς οικονομικής και προσφυγικής κρίσης, ξεκινάει η λειτουργία του ιδρύματος, το οποίο φιλοδοξεί να ασχοληθεί μεταξύ άλλων με το πρόβλημα της θαλάσσιας ρύπανσης. Ετσι, από πολύ νωρίς το ίδρυμα οργανώνει καθαρισμούς παραλιών, ειδικά το καλοκαίρι, ή χρηματοδοτεί καθαρισμούς που υλοποιούν δέκα ΜΚΟ οι οποίες δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα.
Παράλληλα με τους καθαρισμούς οργανώνει δράσεις με την τοπική κοινωνία, ενημερώσεις σε σχολεία νησιωτικών περιοχών, με «τελικό αποδέκτη» πάντοτε το περιβάλλον. Σε αυτό το πλαίσιο υλοποιήθηκε και το πρόγραμμα Sea Change Greek Islands σε δέκα ελληνικά νησιά του Αιγαίου, με παρόμοια χαρακτηριστικά ως προς τη μορφολογία και την περιβαλλοντική όχληση που δέχονται. Χθες, στην Αστυπάλαια έκλεισε, έπειτα από τριάμισι χρόνια, ο πρώτος κύκλος
1 καθαρισμού των ακτών με το «Typhoon» σε όλη τη νησιωτική Ελλάδα. Το εμβληματικό πλοίο θα πάει στην Κρήτη, σημείο εκκίνησης της δράσης του το 2019.
Καίριος ο ρόλος του πλοίου και στην επιστημονική έρευνα του βυθού
Η καθημερινή «ψαριά» του «Typhoon» φέρνει στο φως ενδιαφέροντα στοιχεία, που μπορούν να συνεισφέρουν στη συλλογή δεδομένων εθνικής εμβέλειας και στην επιστημονική έρευνα. «Υλοποιούμε δράσεις σε συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα, συγκεκριμένα με το Εργαστήριο Θαλάσσιας Γεωλογίας και Φυσικής Ωκεανογραφίας του Πανεπιστημίου Πατρών», σημειώνει η δρ Αγγελική Κοσμοπούλου. «Προσεγγίζουμε τον “Τυφώνα” όχι μόνο ως πλατφόρμα για επιχειρήσεις καθαρισμού σε απομονωμένες περιοχές, αλλά και ως πλατφόρμα από την οποία επιχειρούμε με οχήματα με τεχνολογία αιχμής και ανακτούμε πολύτιμες πληροφορίες για τα «Είναι σοκαριστικό ενόσω πίνεις καφέ στην παραλία να βλέπεις τον δύτη να ανασύρει ένα βυθισμένο καρότσι ή ένα πεταμένο έπιπλο». ενθικά απορρίμματα που καλύπτουν τον πυθμένα», τονίζει ο κοσμήτορας της Σχολής Θετικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Πατρών, καθηγητής Γιώργος Παπαθεοδώρου. «Ταυτόχρονα αναπτύσσουμε νέες μεθοδολογίες και τεχνολογίες για τον εντοπισμό των βενθικών απορριμμάτων, οι οποίες αναμένεται να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος».
Η ομάδα έχει ήδη εργαστεί τρεις ερευνητικές περιόδους στον Θερμαϊκό και μία στον Σαρωνικό, τους δύο κόλπους που επηρεάζονται από τα μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα της χώρας.
«Ο Σαρωνικός είναι σαφώς ο πιο ρυπασμένος κόλπος στη χώρα, στις ακτές και στον πυθμένα του δεν υπάρχει κάτι που να μη βρίσκεις», επισημαίνει ο καθηγητής Παπαθεοδώρου και προσθέτει ότι «ο Σαρωνικός έχει μελετηθεί στο παρελθόν και τώρα έχουμε την ευκαιρία να εμβαθύνουμε περισσότερο». Δεν ισχύει όμως το ίδιο για τον Θερμαϊκό, που έχει υπάρξει έως τώρα «αχαρτογράφητος», με συνέπεια να βρίσκεται στο επίκεντρο της έρευνας των επιστημόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.
Με τη χρήση μη επανδρωμένων υποβρύχιων οχημάτων (ROV), αυτόνομων σκαφών επιφανείας (USV), drones και συστημάτων αυτόματου εντοπισμού απορριμμάτων, «σκαναρίστηκε» ο βυθός των δύο κόλπων και καταγράφηκαν η ποσότητα, το είδος και η διασπορά των απορριμμάτων στον πυθμένα, αποκαλύπτοντας μια όψη της ρύπανσης που δεν είναι ορατή από το ανθρώπινο μάτι.
Με αυτόν τον τρόπο έχουν συλλεγεί και ήδη δημοσιευτεί σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά τα δεδομένα αυτού του λιγότερο γνωστού είδους επιβάρυνσης των ελληνικών θαλασσών. Στις επιστημονικές δράσεις που υποστηρίζει το «Typhoon Project» συγκαταλέγεται και η συνεργασία με το Ιδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη, στο οποίο παραχωρείται το σκάφος για τη συνέχιση της αρχαιολογικής έρευνας στο ναυάγιο των Αντικυθήρων. Ωστόσο, το «Typhoon» προορίζεται να γίνει ένα οικείο πλοίο για μικρούς και μεγάλους.
«Εξαρχής σχεδιάζαμε να το επισκέπτονται σχολεία, όμως η πανδημία ανέτρεψε τον προγραμματισμό μας», σημειώνει η δρ Κοσμοπούλου.
Ο ενθουσιασμός, πάντως, των πρώτων παιδιών που επιβιβάστηκαν στον «Τυφώνα», μαθητές δημοτικού στη Ρόδο, ήταν μεγάλος. Αντίστοιχη είναι και η ευγνωμοσύνη των γονιών τους, όταν πλέον έχουν διαπιστώσει ιδίοις όμμασι το τοπίο που αφήνει ο «Τυφώνας» όταν φεύγει. Το ίδρυμα πραγματοποιεί καθαρισμούς, σε συνεργασία με δύτες, σε λιμάνια και κατοικημένες περιοχές πολλών νησιών. «Είναι σοκαριστικό ενόσω πίνεις καφέ στην παραλία να βλέπεις τον δύτη να ανασύρει ένα βυθισμένο καρότσι ή ένα πεταμένο έπιπλο», περιγράφει η δρ Κοσμοπούλου.
Τέτοιου τύπου ρύπανση δεν προέρχεται από τους επισκέπτες, αλλά από τους μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι με αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιούν και το μέγεθος των ευθυνών τους.
πηγή: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ
